Θαυματουργή βιοτεχνολογία ...

Στο μέλλον όποιος χρειάζεται κάποιο ζωτικό όργανο ή κάποιο μέλος του σώματός του θα το ανακτά από δικά του κύτταρα, με ανάπλαση στο εργαστήριο...

Μόνο στις HΠΑ πάνω από 100.000 άνθρωποι περιμένουν κάποιο μόσχευμα. Από αυτούς 18 πεθαίνουν καθημερινά. Το πρόβλημα δεν έγκειται μόνο στην έλλειψη υγιών οργάνων.

Πρέπει να υπάρχει και συμβατότητα μεταξύ δωρητή και λήπτη · αλλιώς, το ανοσοποιητικό σύστημα του ασθενή ίσως απορρίψει το μόσχευμα. Μια νέα μέθοδος που ίσως δώσει τη λύση διερευνάται σήμερα στα ιατρικά εργαστήρια: «βιοτεχνητά» όργανα, δηλαδή τεχνητά όργανα που παράγονται με βιολογικές διαδικασίες από κύτταρα του ίδιου του ασθενή.

Μέχρι στιγμής 30 άνθρωποι έχουν υποβληθεί σε μεταμόσχευση ουροδόχου κύστης με εργαστηριακή ανάπλαση, ενώ και άλλα τεχνητά όργανα βρίσκονται στο στάδιο της ανάπτυξης.

Την τεχνική της ουροδόχου κύστης ανέπτυξε ο Αντόνι Ατάλα, από το Ινστιτούτο Αναγεννητικής Ιατρικής Γουέικ Φόρεστ στο Γουίνστον-Σάλεμ της Βόρειας Καρολίνα. Οι ερευνητές παίρνουν υγιή κύτταρα από τη μη υγιή ουροδόχο κύστη ενός ασθενή. Τα καλλιεργούν σε τρυβλία Πέτρι και μετά τα εμφυτεύουν σ' ένα «καλούπι» σαν μπαλόνι, το οποίο αποτελείται εν μέρει από κολλαγόνο, την πρωτεΐνη που υπάρχει στους χόνδρους.

Τα μυϊκά κύτταρα τοποθετούνται εξωτερικά, τα ουροθηλιακά (που επενδύουν την ουροφόρο οδό) εσωτερικά. «Είναι σαν να φτιάχνεις τούρτα. Βάζεις μια στρώση κυττάρων τη φορά» λέει ο Ατάλα. Στη συνέχεια η υπό κατασκευή ουροδόχος κύστη «εκκολάπτεται» σε θερμοκρασία σώματος, ώσπου τα κύτταρα να αναπαραχθούν και να σχηματίσουν λειτουργικό ιστό. Η όλη διαδικασία απαιτεί έξι με οχτώ εβδομάδες.

Τα συμπαγή όργανα τα οποία φέρουν πολλά αιμοφόρα αγγεία, όπως οι νεφροί ή το συκώτι, αναπτύσσονται πιο δύσκολα από εκείνα που είναι κοίλα, όπως η ουροδόχος κύστη. Όμως, η ομάδα του Ατάλα –που πειραματίζεται με 22 όργανα και ιστούς– κατασκεύασε πρόσφατα ένα λειτουργικό κομμάτι ανθρώπινου ήπατος. Ένα από τα εργαλεία που χρησιμοποιεί μοιάζει με εκτυπωτή ψεκασμού · τοποθετεί τους διαφορετικούς τύπους κυττάρων και το «καλούπι» του οργάνου κατά στρώσεις.

Προσπάθειες για ανάπλαση οργάνων γίνονται και σε άλλα εργαστήρια. Στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν ο Ντέιβιντ Χιουμς έχει δημιουργήσει έναν τεχνητό νεφρό από κύτταρα που εμφυτεύτηκαν σε συνθετικό καλούπι. Ο νεφρός, σε μέγεθος κινητού τηλεφώνου, δοκιμάστηκε με επιτυχία σε πρόβατα. Ακόμα δεν μπορεί να εμφυτευτεί, αλλά μπορεί να «φορεθεί», σε αντίθεση μ' ένα μηχάνημα αιμοκάθαρσης, και δεν απομακρύνει απλά τις τοξίνες του αίματος. Παράγει επίσης ορμόνες και εκτελεί κι άλλες νεφρικές λειτουργίες.

Δεν είναι πάντα εφικτό να δημιουργηθεί αντίγραφο ενός οργάνου – όταν, π.χ., ο καρκίνος έχει καταστρέψει σε μεγάλο βαθμό το πρωτότυπο. Για τέτοιες περιπτώσεις, μια λύση ίσως είναι μια τράπεζα βλαστοκυττάρων. Η ομάδα του Ατάλα έχει αποδείξει ότι τα βλαστοκύτταρα μπορούν να συλλεχθούν με ασφάλεια από το αμνιακό υγρό, μέσα στη μήτρα, χωρίς κίνδυνο για το ανθρώπινο έμβρυο. Οι ερευνητές ήδη προγραμματίζουν βλαστικά κύτταρα που θα μετατρέπονται σε άλλο τύπο κυττάρων: καρδιακά, ηπατικά κ.ά.

Μια τράπεζα με 100.000 δείγματα βλαστοκυττάρων, λέει ο Ατάλα, θα πρόσφερε αρκετή γενετική ποικιλία ώστε να εξυπηρετείται σχεδόν κάθε ασθενής. Οι χειρουργοί θα είχαν τη δυνατότητα να παραγγείλουν τα αναγκαία όργανα, αντί να περιμένουν εκείνα κάποιου δότη, που ίσως και να μην είναι εντελώς συμβατά. «Είναι τρομερό για τους χειρουργούς να αντικαθιστούν ιστό και να γνωρίζουν ότι ενδεχομένως δεν είναι το ιδανικό μόσχευμα» λέει ο Ατάλα, χειρουργός ουρολόγος ο ίδιος...

Τζόσι Γκλόσιους /http://nationalgeographic.gr
http://www.pinnokio.gr/